Во Република Македонија сè уште е на сила правилникот за категоризација на хотели, базиран на критериумите за категоризација на хотели од страна на HOTREC (европската асоцијација која ги претставува интересите на угостителскиот сектор, вклучително и хотелите, рестораните и кафулињата) од 2015-2020 година. Ова значи дека нашата регулатива за категоризација на хотели е два циклуси зад последните промени. Во меѓувреме, HOTREC објави нов сет критериуми за периодот 2020-2025 година, а неодамна и најнови критериуми за периодот 2025-2030 година кои стапуваат на сила од 1 јануари 2025 година. Ова поставува прашање дали Македонија ќе го ажурира правилникот за категоризација за да ги прифати овие нови промени, и ако не, како тоа ќе влијае на нашата туристичка индустрија во наредните години?
Соодветната категоризација на хотелите – повеќе од законска обврска
Една од клучните причини зошто е важно хотелите да имаат соодветна категорија не се сведува само на законските и регулаторните барања, туку и на влијанието што оваа категоризација го има врз перцепцијата и очекувањата на гостите. Кога туристите избираат хотел за својот престој, категоријата на хотелот игра значајна улога во формирањето на нивните очекувања за нивото на услуга, комфор и опрема што ќе го добијат. Категоризацијата им дава на гостите конкретна и опиплива референца за тоа какво искуство можат да очекуваат, а ова е од клучно значење во процесот на донесување одлука.
Правилно утврдената категорија, која точно ги одразува стандардите и квалитетот на услугите што ги нуди хотелот, не само што обезбедува усогласеност со регулативите и законите, туку и создава доверба кај гостите. Оваа доверба е клучна за нивната одлука каде да престојуваат. На пример, еден хотел со четири ѕвезди треба да ги задоволи и, по можност, да ги надмине очекувањата на гостите кои бараат луксузен престој со висок степен на услуга, чистота и удобност. Ако хотелот не одговара на очекувањата поставени од неговата категорија, тоа може да доведе до разочарување, лоши прегледи и губење на довербата, што на долг рок може негативно да влијае на репутацијата на хотелот и на неговиот бизнис.
Дополнително, соодветната категоризација помага да се постават реални очекувања кај гостите и да се избегнат недоразбирања и незадоволства. Гостите, особено оние кои патуваат меѓународно, честопати се потпираат на категоризацијата како сигурен водич во изборот на сместување. На овој начин, хотелите кои имаат соодветно определена категорија, која точно го рефлектира нивото на услуги и удобности, се во состојба да ги исполнат и дури и да ги надминат очекувањата на гостите, што може да доведе до повторни посети, позитивни препораки и долгорочен успех.
Во крајна линија, категоријата на хотелот е повеќе од само регулаторен израз – тоа е маркетинг алатка, средство за градење на доверба и начин да се постават јасни и реални очекувања. Правилно утврдената и одржувана категорија го поставува хотелот во конкурентна позиција на пазарот, овозможувајќи му да привлече клиенти кои го бараат токму нивото на квалитет што тој го нуди. Затоа, од суштинско значење е хотелите да имаат категорија која не само што ги исполнува законските барања, туку и вистински го рефлектира квалитетот на услугите што ги нудат.
На што се фокусираат новите критериуми?
Новата регулатива, усвоена од Hotelstars Union (HSU) во април 2024 година, вклучува значајни промени кои ги рефлектираат најновите трендови во хотелската индустрија. Овие промени се базираат на три основни столба: одржливост, дигитализација и автоматизација, како и справување со предизвиците во врска со работната сила.
- Одржливост: Новата регулатива ги намалува критериумите од 247 на 239, при што се елиминирани застарени услови, а други се консолидирани за да се поедностави системот. Еден од новите аспекти на одржливост е вклучувањето на препораки за чистење на душеците за продолжување на нивниот век на траење, што позитивно влијае врз одржливоста. Освен тоа, во рамките на новите критериуми, дополнителните промени на постелнината и пешкирите се нудат само по барање на гостите, а хотелите добиваат дополнителни поени ако го мерат својот јаглероден отпечаток според меѓународните стандарди.
- Дигитализација и автоматизација: Овие два тренда исто така се интегрирани во новите критериуми. Воведени се услуги за целосно автоматизирано пријавување и одјавување, кои можат да ги заменат рецепциските услуги, особено во хотелите со 1 и 2 ѕвезди. Самопослужните киосци стануваат стандарден дел од 4-ѕвездните хотели, заменувајќи ги минибаровите и услужните барови, со што се овозможува поголема еколошка ефикасност.
- Справување со недостигот на работна сила: Новите критериуми ги намалуваат задолжителните часови за рецепција и услуга во соба, што е делумно поттикнато од глобалниот недостиг на работна сила во хотелската индустрија.
Зошто е важно да се ажурира правилникот?
Дали Македонија ќе ги усвои новите критериуми на HOTREC за 2025-2030 година е од големо значење за иднината на нашата туристичка индустрија. Имаме реална потреба од модернизација на сместувачките капацитети, општата понуда и промотивните канали, но и генерално усогласување со европските стандарди. Од друга страна, постојат потенцијални предизвици во врска со прифаќањето на новите критериуми, како што се дополнителни трошоци за хотелите и потребата за прилагодување на новите стандарди. Но колку повеќе чекаме, толку потешко ќе биде во иднина да ги стигнеме промените кои би ги донела и некоја следна ревизија на критериумите.
Генерално, ако повторно не ја ажурираме нашата регулатива, во блиска иднина ќе се соочиме со повеќе проблеми како:
- Намалување на конкурентноста: Хотелите во Македонија можат да станат помалку атрактивни за меѓународните гости кои очекуваат услуги и стандарди кои се усогласени со новите европски регулативи. Ова може да доведе до намалување на туристичкиот промет и приходите.
- Намалување на довербата на гостите: Ако хотелите во Македонија не се усогласени со најновите стандарди, гостите би можеле да ја изгубат довербата во квалитетот на услугите што ги нудиме. Ова особено важи за одржливоста и дигитализацијата, кои стануваат сè поважни за современите патници.
- Останување зад глобалните трендови: Хотелската индустрија се развива брзо, а неусогласеноста со најновите стандарди значи дека нашите хотели нема да можат да ги следат глобалните трендови. Ова може да резултира со намалување на броевите на меѓународни гости и намалување на потенцијалот за раст на туристичкиот пазар.
- Намалена атрактивност за странските туристи: Додека другите земји ќе продолжат да ги привлекуваат гостите со модерни и одржливи услуги, Македонија ќе се соочи со тешкотии во одржување на постојната база на клиенти и привлекување нови туристи.
- Поголеми трошоци за адаптација: Доколку Македонија реши да ги ажурира своите стандарди подоцна, хотелите ќе се соочат со поголеми трошоци и комплексност во адаптацијата на новите правила. Ова може да доведе до финансиски тешкотии за помалите хотели кои немаат доволно ресурси за брза трансформација.
- Промени во туристичкиот профил: Ако Македонија не ги прифати новите стандарди, можеме да очекуваме промени во профилот на туристите кои ја посетуваат земјата. Наместо да привлекуваме високоплатежни и еколошки свесни туристи, ризикуваме да привлечеме туристи со помали буџети, кои бараат поевтини опции без модерни услуги.
До каде се соседните земји?
За да ја разбереме важноста на усогласувањето на македонскиот правилник за категоризација со европските стандарди, неопходно е да направиме споредба со соседните земји и нивните регулативи.
- Бугарија: Бугарија, како членка на Европската унија, има усвоено многу од европските регулативи и стандарди за категоризација на хотели, вклучувајќи ги и последните промени на HOTREC за периодот 2020-2025 година. Со ова, бугарските хотели се усогласени со најновите стандарди за одржливост и дигитализација, што им овозможува да бидат конкурентни на пазарот и да привлечат повеќе странски туристи. Доколку Македонија не ги усвои овие стандарди, бугарските хотели би можеле да бидат поволна опција за туристите кои бараат современи услуги.
- Србија: Иако Србија не е членка на Европската унија, земјата има започнато процес на усогласување со европските регулативи, вклучувајќи ја и хотелската индустрија. Србија има направено значителен напредок во модернизацијата на својата туристичка понуда и е во процес на адаптирање на најновите стандарди за категоризација. Ова ја поставува Србија во конкурентна позиција во однос на привлекување на туристи, особено ако Македонија не го ажурира својот правилник за категоризација.
- Албанија: Албанија е во процес на значајни реформи во својата туристичка индустрија, вклучително и усогласување со европските стандарди. Иако Албанија сè уште е во почетна фаза на оваа модернизација, земјата инвестира значителни ресурси во туристичката инфраструктура, што ја прави сериозен конкурент во регионот. Ако Македонија не ги прифати новите стандарди на HOTREC, албанските хотели би можеле да ги привлечат туристите кои бараат модерни и одржливи хотели.
- Грција: Како дел од Европската унија и со долга традиција во туристичкиот сектор, Грција веќе ги има усвоено најновите критериуми на HOTREC. Грчките хотели се лидери во одржливоста, особено на островите, каде што еколошката свест е на високо ниво. Грција е силен конкурент во туристичкиот пазар и ќе продолжи да привлекува голем број туристи ако Македонија не ги усвои новите стандарди.
Со оглед на тоа што соседните земји се движат кон модернизација и усогласување со европските стандарди, Македонија ризикува да остане зад нив и да ги изгуби потенцијалните гости.
Заклучок
Иако краткорочното неажурирање на правилникот за категоризација не ги покажува долгорочните негативни ефекти тоа во никој случај не значи дека тие не постојат. Споредбата со соседните земји јасно покажува дека тие веќе се движат кон модернизација и усогласување со европските стандарди, што ги става во значително подобра позиција на туристичкиот пазар.
Со усвојувањето на новите критериуми и модернизацијата на нашите хотели, ќе можеме да ги задоволиме потребите и очекувањата на современите гости, да ја подобриме нашата позиција на пазарот и да обезбедиме долгорочен развој на туристичкиот сектор во земјата.